Als ik een reis naar een nieuw land een tijdje in de planning heb, dan ga ik vaak op zoek naar boeken over dat land. Ik vind boeken lezen een heerlijke manier om de voorpret aan te wakkeren. Ook op reis lezen over de streek waar je bent is fijn, omdat je wat je leest direct in een context kan plaatsen. Als je je ogen sluit, kun je de geschiedenis zich om je heen zien voltrekken. Maar ook bij thuiskomst is een boek lezen over de plek waar je was heerlijk nagenieten. In deze reeks deel ik mijn favoriete boeken!
Oost-Europa? Het Oostblok? Hoe zat het ook alweer?
Vandaag wil ik een paar boeken over Oost-Europa delen. Dan moeten we denk ik beginnen met een definitie. In Nederland gebruiken veel mensen nog een onderscheid tussen Oost en West, die dan voor de meesten gelijk loopt met het voormalige ijzeren gordijn. Alles wat ooit communistisch was is Oost, en de rest is West. De politieke geschiedenis is daarin belangrijker dan geografie. Tsjechië is duidelijk Oost-Europa, maar Finland ‘voelt’ voor velen als het Westen, terwijl het aan Rusland grenst! Je komt er nooit helemaal uit.
Daar komt bij dat veel mensen die in landen wonen die ‘wij’ als Oost-Europees zouden beschouwen, zich niet thuis voelen bij die term. Of erger nog, het Oostblok. Dat bestaat al ruim 30 jaar niet meer. Dit omdat voor veel mensen, misschien onbewust ook bij ons, Oost-Europa een negatieve bijklank heeft. Oost-Europa is arm, onderdrukt, noem het maar op.
Mij is opgevallen dat waar ik ook kom, “Oost-Europa” altijd één land verder naar het oosten begint, nooit in het land waar ik ben. Kroatië wijst Servië aan, Servië noemt Bulgarije, Bulgarije Roemenië, en Roemenië verwijst naar Moldavië en Oekraïne. Ieder land heeft ook z’n eigen argumenten. “Servië is pro-Russisch, en geen EU.” “Bulgarije hoorde niet bij Joegoslavië, zoals wij.” “Roemenië had een hele nare dictator, Ceaușescu.” “Moldavië en Oekraïne waren onderdeel van de Sovjet-Unie, wij niet.” Zelfs in Oekraïne werd mij verteld dat ze tot Centraal-Europa behoorden, en dat feitelijk enkel Rusland het Oosten was. En hoe kijken ze dan in Rusland naar deze term? Er is geen ander land om naar te verwijzen, toch? Klopt! Rusland is Euraziatisch, opgelost! Hoeveel ik ook reis in Europa, als ik het aan de mensen ‘daar’ vraag, ben ik nog nooit in Oost-Europa geweest…
Waarom dan toch deze term? Omdat het nu het passende begrip is. Ik wil wat boeken over de landen ten oosten van het voormalige IJzeren Gordijn delen, en dan niet uitsluitend de Sovjet-Unie. Want dat wordt een ander lijstje. Met de noot dat we eigenlijk het minder lekker bekkende Centraal- en Oost-Europa moeten gebruiken, kunnen we dan nu eindelijk verder!
De boeken
- Vervaagde grenzen. De titel onderstreept natuurlijk heerlijk het punt dat ik hierboven probeerde te maken. Glaubitz is een voormalig diplomaat en heeft een boek geschreven vol spannende anekdotes over het diplomatieke werk. Gaaf kijkje in de keuken van ambassadeurs en andere consulaire medewerkers die de Nederlandse belangen in het buitenland behartigen. Relevant nu Nederland binnenkort een volwaardige ambassade in Chisinau opent.
- Poubelle is het eerste boek dat ik van Pieter Waterdrinker las. Het greep me, omdat ik geschokt was dat er op zo’n hoog literair niveau geschreven was over mij dierbare gebeurtenissen. Ik was in 2014 verkiezingswaarnemer in Oekraïne, in de nadagen van de Maidanrevolutie. Dit boek gaat over een Nederlander die ook in die tijd Oekraïne bezoekt en er verstrikt raakt in duistere zaakjes. De schrijver balanceert tussen feit en fictie, en dat raakte me. Ik kon zo uittekenen waar in Kyiv het boek zich afspeelde. Voor iedereen die het geheugen over de gebeurtenissen in Oekraïne wil opfrissen en tegelijkertijd een steengoed boek wil lezen.
- HhhH is het eerste werk van de Fransman Laurent Binet. Ik heb het in één ruk uitgelezen in de trein van Nederland naar Bled, Slovenië. Hij omschrijft de aanloop naar en afloop van een moordaanslag op een hoge Duitse nazileider in Praag. Tegelijkertijd neemt hij je mee in zijn dilemma’s en keuzes tijdens het schrijven van z’n boek. Je leert niks over Moldavië, maar dat maakt niks uit. Fenomenaal.
- Eastern Europe! is een flinke pil met een ambitieus doel: op een luchtige en boeiende manier de geschiedenis van alle Oost-Europese landen beschrijven. Daar slaagt Jankowski zeker in, maar omdat het boek matig geredigeerd is (wat schrijffouten en een tabel die op z’n kop afgedrukt is), geef ik het 4/5 sterren.
Caspers Boekentips: Oost-Europa
