Bijzonder nieuws uit Moldavië vandaag. Het parlement heeft besloten dat de nationale taal Roemeens is, en niet Moldavisch. Wat betekent dat? Waarom wordt dit nu besloten? En waarom is het zo’n gevoelig onderwerp?
De minieme verschillen tussen Roemeens en “Moldavisch”
Het is niet zo dat iedereen die Moldavisch (of Moldaafs) spreekt nu een taalcursus moet gaan volgen. Dat is niet wat het parlement besloten heeft. Wat er wijzigt is dat er in overheidsdocumenten die over de nationale taal gaan, die taal niet meer Moldavisch maar Roemeens genoemd gaat worden. De verschillen zijn namelijk minuscuul, kleiner dan tussen Vlaams en het Standaardnederlands. Het is dus een kwestie van naamgeving. En hoe je deze taal noemt, zegt veel over je politieke opvattingen. Daarom is het belangrijk dat buitenlandse gasten iets snappen over de gevoeligheden. Om die te begrijpen moeten we terug in de tijd.
Moldavisch: Een Sovjet-verzinsel
Voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog was Moldavië samen met streken als Walachije en Transsylvanië onderdeel van een “Groter Roemenië”. Hoewel er regionale verschillen waren en zijn, was het Roemeens een verbindende factor tussen de mensen in deze gebieden. Toen het Rode Leger het gebied tussen de rivieren de Prut en Dnjester inlijfde en later bij de Sovjet-Unie voegde, moest het Kremlin de Moldavische Sovjetrepubliek inpassen in de nationale mythe. Ik heb het over de mythe (hier in de zin van nationalistisch verhaal, niet als legende of leugen) dat de Sovjet-Unie een vrijwillig verbond is van volkeren die één zijn in hun verscheidenheid. Om die gigantische en cultureel diverse groep landen en volkeren tot een eenheid te smeden, moesten de onderlinge verschillen verkleind worden, en verschillen met landen buiten de unie kunstmatig uitvergroot worden.
Introduceer: Moldavisch. Het woord is machtiger dan het zwaard, dus alleen al een andere naam gebruiken plant een idee in de hoofden van mensen dat het iets anders is. Als twee dingen hetzelfde zijn, heb je er immers geen twee woorden voor nodig, toch? Een andere stap was het schrijven van Moldavisch in het cyrillisch schrift. Het is lastig om het Nederlands voor te stellen met een ander alfabet dan (onze variant van) het Latijnse, маар ик кан Недерландс оок оп дезе маниер cхрийвен. Dat voelt direct Russisch hè? Precies mijn punt! Het is gewoon een correcte Nederlandse zin, maar vermomd als Slavische taal. Exact dit deden de Communistische apparatsjiks ook.
De jaren ’90 tot nu
Toen Moldavië zich op 27 augustus 1991 onafhankelijk verklaarde, gingen er direct stemmen op om Moldavië te herenigen met grote broer Roemenië, dat ook recentelijk het communistisch juk van zich afgeschud had. Dit leidde deels tot de afscheiding van Transnistrië, maar dat is een verhaal voor een andere keer.
Sindsdien is het een heikel punt tussen Transnistrië en Moldavië. Moldavische nationalisten zeggen doorgaans dat hun taal Roemeens is en dat die in het Latijnse schrift geschreven wordt. Mensen die met nostalgie terugkijken naar de Sovjettijd bestrijden dat en zeggen dat er naast Roemeens ook Moldavisch bestaat, wat gesproken wordt in Moldavië en Transnistrië en geschreven wordt in het Cyrillisch.
Ter illustratie deze casus. Het is een mensenrecht om in je eigen taal onderwezen te kunnen worden. Moldavië heeft de Raad van Europa en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) er dan ook meermaals op gewezen dat dit recht in Transnistrië met voeten getreden wordt. Hun weerwoord? “Onzin, iedereen die wil kan hier Moldavische les krijgen op school!” Het roept de vraag op wat die eigen taal dan precies is, en hoe je die schrijft. Het is zo klaar als een klontje trouwens dat de Transnistriërs hier doen alsof hun neus bloedt, want ze treden hard op tegen Roemeense (en dus Latijnse) scholen.
Taaladvies voor op reis: Wees tactisch!
Dit besluit van het parlement is vooral symbolisch. Al in 1989 besloot de (toen nog communistische) Moldavische volksvertegenwoordiging dat de nationale taal Roemeens (in het Latijnse schrift) is. Deze recente daad is een herbevestiging daarvan, die we niet los kunnen zien van de oorlog in Oekraïne en de Russische poging tot inmenging in Moldavië.
Als je met een Moldaviër praat en je weet niet hoe deze persoon denkt over dit heikele punt, probeer dan te voorkomen dat jij de eerste bent die de taal een naam geeft. Met “Ik vind jullie taal heel mooi” of “hoe zeg ik X in jouw taal”? zit je altijd goed. Ontdek je dat deze persoon het heeft over Roemeens, dan weet jij nu genoeg. Mocht je erachter komen dat je gesprekspartner vindt dat Moldavisch en Roemeens andere talen zijn, dan kun je ook vragen wat dan die verschillen zijn. Doe het voor mij, ik ben razend benieuwd naar het antwoord!
